Müşteri ihtiyaçlarının zamanında giderilmesi ve beklentilerin tam anlamıyla karşılanması işletmelerin üretim süreçlerini sürekli olarak geliştirme ihtiyacı duymalarını sağlamıştır. Günümüz rekabet koşulları göz önüne alındığında işletmeler için kalite faktörünün yanında üretim süreçlerindeki esneklik, üretim hızı gibi ürünün üretim aşamaları da önem kazanmıştır. Çünkü müşteri talep ettiği üründe sadece kalite faktörünü aramamaktadır. Maliyetlerin ve teslimat süresinin düşük olması, üretim de esneklik gibi ürünün yapısı dışında ki diğer faktörler de müşteriler için önem kazanmıştır. Bu durum işletmelerin üretimden başlayarak bütün tedarik zinciri boyunca da hizmetlerini geliştirmelerini sağlamıştır.
Üretim sürecinde, üretilecek olan ürünün birden fazla iş öğesine ayrılmasıyla ve bu iş öğelerine ait işlemlerin ayrı işçiler tarafından yapılmasıyla daha hızlı ve ucuz üretim yapılabileceği anlaşılmıştır.
İlk olarak 1913’te yapılan hareket ve zaman etütleri sonucunda, yaklaşık 50 metrelik üretim hattı 140 işçi arasında paylaştırılmış ve montajı yapılacak şasi, tekerlekler üstünde belirli aralıklarla bir halat çekimi yardımı ile başlanmıştır. Ve böylece;
Şasinin montajı için gerekli 12 saat 28 dakika, 5 saat 50 dakikaya indirilebilmiştir.
1914 yılında mekanik hat kullanılarak bu süre 1 saat 30 dakikaya düşürülmüştür.
Montajı yapılacak ürünün hattı tasarlandığında, ürünün yapılacak işlemleri arasında süre farklarının dengelenmesi problemi ortaya çıkar. İşte ürün oluşumu sırasında yapılması gereken işlerin, montaj istasyonlarına, kayıp süreleri en aza indirecek şekilde atanması olayına “Montaj Hat dengelemesi” denmektedir. (Tanyaş ve Baskak, 2003). Montaj hattı dengelemedeki en önemli unsur, hat üzerinde aynı işlem zamanına sahip iş istasyonu sayısını ya da çevrim süresini en küçüklemektir. Bu problem literatürde montaj hattı dengeleme problemi olarak adlandırılır. (Kılınçcı, 2004)
Montaj Hattı Dengelemenin Amaçları
- Düzenli bir makine akışı sağlamak.
- İnsan gücü kullanımdan elde edilecek verimi en üst seviyeye çıkarmak.
- Makine kapasitesinden azami faydalanmak.
- İşlem sürelerini azaltmak.
- Boş süreleri, bekleme zamanlarını en aza indirmek.
- Malzeme kullanım miktarını en küçüklemek.
- İş istasyonu sayısını azaltmak.
- Var olan tüm kısıtları, sınırları zorlamadan en verimli şekilde kullanmak.
- Hat dengeleme maliyetini asgari düzeyde tutmak.
Otomatik hatlarda istasyonlar arası ürün geçişi de operatör bildirimi ile otomatik yapılmaktadır. Sensörler aracılığı ile kendisinden önceki veya sonraki istasyonun işlemlerini bitirip bitirmediğinden bilgi sahibi olmaktadır.
Hat dengelemede esas alınan yapılacak işlemler arası süre farklarının dengelenmesi için bu sürelerin ölçülmesi işlemi nasıl yapılacaktır?
MES (Manufacturing Execution System – Üretim Yürütme Sistemi) burada devreye girmektedir. MES’in dört temel işlevinden biri olan Üretim Sahasından Anlık Veri Toplama işlemi ile gerçekleştirir (Diğer işlevleri 2. Bu verileri Saklar 3. Bu verileri diğer kritik veriler ile birlikte mühendislik ve planlama bürolarına raporlar 4. Erp işemirlerini üretim birimlerine aktarır).
MES operatörün operasyonum bitti, sonraki istasyonu bekliyorum, önceki istasyonu bekliyorum verilerini süreleri ile birlikte kayıt altına alır. Böylece gerçekte bir ürüne bir istasyonun ne kadar süre harcadığını, hattımdaki hangi operasyonlarda iyileştirme, yük paylaşımı yaparak hat dengelemesi yapabileceğim konusunda yönlendirir.
